Bouwen aan een Holistische Transgender Jeugdzorg

Een Constructieve Visie op begeleiding van jongeren bij gendervragen.

Door Gerrie Strik en Nicole van Nijmweegen

Op 28 januari bespreekt de Tweede Kamer een wetsvoorstel dat beoogt gendertwijfelende jongeren te beschermen tegen ‘conversietherapie’ – behandelingen die erop gericht zijn iemands seksuele gerichtheid of genderidentiteit te veranderen. Hoewel het doel van de wet – het beschermen van jongeren – lovenswaardig is, dreigt de huidige formulering onbedoeld goede therapeutische zorg te belemmeren. De wet zou therapeuten kunnen weerhouden om met jongeren in gesprek te gaan over hun genderidentiteit, uit angst voor zware sancties. Dit terwijl uit Nederlands onderzoek blijkt dat 19% van de jongeren tussen 11 en 25 jaar zich wel eens ‘van het andere geslacht’ voelt, en juist behoefte heeft aan open gesprekken en zorgvuldige begeleiding

In dit artikel presenteren we een alternatieve aanpak die zowel recht doet aan het beschermen van jongeren als aan het waarborgen van kwalitatief hoogwaardige therapeutische zorg. Een visie waarbij niet straffen maar stimuleren centraal staat, en waarbij zorgprofessionals de ruimte krijgen om jongeren optimaal te begeleiden in hun identiteitsontwikkeling.

Het huidige wetsvoorstel bevat drie hoofdelementen die momenteel als strafmaatregelen zijn geformuleerd. Therapeutische gesprekken met jongeren kunnen worden opgevat als “conversietherapie” en als dat gebeurt, leiden tot een gevangenisstraf van maximaal 2 jaar, een geldboete van maximaal €90.000 en een “beroepsverbod” voor maximaal 10 jaar voor de therapeut. Deze punitieve aanpak zouden we beter kunnen omvormen tot een constructief systeem van stimulansen en ondersteuning dat gendertwijfelende jongeren ten goede komt.

In plaats van een dreigen met een gevangenisstraf kunnen we investeren in een uitgebreid opleidingsprogramma voor therapeuten. Dit programma zou zich kunnen richten op de nieuwste wetenschappelijke inzichten van Gezondheidsautoriteiten in Zweden, Finland en het Verenigd Koninkrijk, waaronder het toonaangevende Cass-rapport. Deze autoriteiten op het gebied van genderzorg adviseren unaniem dat de eerstelijnsbehandeling voor genderdysforie bij jongeren “holistische psychosociale ondersteuning” moet zijn[1]. Therapeuten die werken met gendertwijfelende kinderen moeten in het nieuwe zorglandschap de kans krijgen om hun expertise te verdiepen en een breed scala aan therapeutische benaderingen te beheersen.

De voorgestelde geldboete kan worden omgevormd tot een innovatiefonds voor de transgenderzorg aan jongeren. Dit fonds zou kunnen worden ingezet voor het ontwikkelen van nieuwe therapeutische methoden, het faciliteren van wetenschappelijk onderzoek naar de methoden, en het creëren van ondersteuningsnetwerken voor jongeren en hun families. Door middel van dit fonds kunnen we kortom onderzoek doen met nieuwe vormen van zorg die beter aansluiten bij de behoeften van deze jongeren.

In plaats van een beroepsverbod kunnen we een systeem van professionele erkenning en specialisatie ontwikkelen. Therapeuten die zich vanuit een holistisch perspectief bekwamen in het werken met identiteitsvraagstukken kunnen officiële certificering ontvangen, wat hun expertise bevestigt en ouders en jongeren helpt bij het vinden van gekwalificeerde hulp. Dit systeem moedigt continue professionele ontwikkeling aan en bevordert de kwaliteit van zorg.

Recent wetenschappelijk onderzoek wijst de weg naar nieuwe mogelijkheden in de ondersteuning van jongeren. Organisaties als Genspect[2] en Thoughtful Therapists[3] in het VK bieden waardevolle inzichten voor een holistische aanpak die rekening houdt met alle aspecten van identiteitsontwikkeling. Deze aanbevelingen hebben in Zweden en Engeland reeds geleid tot een vernieuwende benadering die de hele persoon centraal stelt.

Deze integratieve methode begint bij aandachtig luisteren. Therapeuten creëren een veilige ruimte waarin jongeren hun verhaal kunnen vertellen in hun eigen woorden, als ware het een persoonlijk boek of film. Door open vragen te stellen over betekenisvolle momenten en ervaringen, ontstaat er een dieper begrip van de persoonlijke reis van elke jongere.

De therapeutische gesprekken verkennen verschillende dimensies van identiteit. Er is ruimte om te praten over wat mannelijkheid of vrouwelijkheid voor iemand betekent, waarbij therapeuten de jongeren uitnodigen om voorbij stereotypen te kijken. Ze onderzoeken samen hoe deze opvattingen worden beïnvloed door cultuur, sociale media en persoonlijke ervaringen. Dit helpt jongeren om een breder perspectief te ontwikkelen op wie ze zijn en kunnen zijn.

Een zeer belangrijk aspect van deze benadering is het verkennen van verbinding en gemeenschap. Ouders, broers, zussen en andere familieleden worden uitgenodigd hun eigen rol en relatie tot de jongere te gaan ervaren.  Zo helpen therapeuten jongeren om hun ondersteunende netwerk in kaart te brengen en te versterken. Ze bespreken vragen over erbij horen, acceptatie en het (her)vinden van mensen bij wie je je thuis voelt. Dit draagt bij aan een gevoel van duurzame geborgenheid en zelfacceptatie.

En het allerbelangrijkste: holistische therapie kijkt naar de hele persoon – lichaam, geest en ziel. Therapeuten nodigen jongeren uit om na te denken over wie ze zijn in de breedste zin: wat vinden ze belangrijk, wat geeft hun leven betekenis, wat zijn hun dromen en aspiraties? Door deze brede verkenning ontstaat er ruimte voor een rijker zelfbeeld dat verder gaat dan genderidentiteit alleen.

Een krachtige oefening hierbij is de ’twee minuten’-reflectie, waarbij jongeren zichzelf beschrijven zonder te verwijzen naar gender, familie, opleiding of werk. Dit helpt om contact te maken met diepere aspecten van identiteit en eigenwaarde. Het laat zien dat we allemaal unieke, meerdimensionale wezens zijn die niet gereduceerd kunnen worden tot ons lichaam. Deze therapeutische aanpak erkent de complexiteit van lichaamsbeleving en identiteitsontwikkeling. Er is ruimte om te praten over ongemak met het eigen lichaam, zonder dit direct te labelen of op te lossen. Therapeuten helpen jongeren om verschillende manieren te verkennen waarop ze zich comfortabeler kunnen voelen in hun eigen huid, waarbij het accent ligt op niet-medische wegen naar heelheid en acceptatie.

Het uiteindelijke doel is om jongeren te ondersteunen in het vinden van innerlijke vrede en authenticiteit. Dit betekent niet het onderdrukken of ontkennen van gevoelens, maar het ontwikkelen van een rijk en genuanceerd begrip van zichzelf. Therapeuten staan naast de jongeren op deze reis, bieden een luisterend oor en helpen hen om hun eigen weg te vinden naar een leven waarin lichaam, geest en ziel in harmonie zijn.

Deze concrete therapeutische benadering laat zien hoe een positieve, holistische aanpak er in de praktijk uit kan zien. Het biedt therapeuten handvatten om jongeren te begeleiden op een manier die recht doet aan hun complexe ervaringen, zonder hen in een bepaalde richting te duwen. Dit is precies het soort zorgvuldige, mensgerichte benadering die we kunnen stimuleren met de eerder voorgestelde positieve maatregelen

Zo kunnen nieuwe veelbelovende initiatieven ontstaan, waarin therapeuten samenwerken met jongeren en hun families om persoonlijke ontwikkelingstrajecten uit te stippelen. Deze aanpak erkent dat identiteitsvragen vaak verweven zijn met andere levensthema’s, zoals de ontdekking van seksuele oriëntatie, het omgaan met neurodiversiteit, het verwerken van levenservaringen, en het vinden van je plek in de maatschappij.

Door te investeren in uitgebreide therapeutische ondersteuning kunnen we een zorgmodel ontwikkelen dat werkelijk aansluit bij de behoeften van deze tijd. Dit betekent investeren in betere holistische training en ondersteuning voor zorgprofessionals, het bevorderen van nauwe samenwerking tussen verschillende zorgdisciplines, en het actief betrekken van jongeren bij het vormgeven van hun zorgtraject.

De sleutel tot vooruitgang ligt in het samenbrengen van verschillende perspectieven en expertise. Door therapeuten, onderzoekers, jongeren en hun families samen te brengen, kunnen we bouwen aan een zorgmodel dat ruimte biedt voor zorgvuldige exploratie, de autonomie van jongeren respecteert, gebruik maakt van de nieuwste wetenschappelijke inzichten, en flexibel genoeg is om mee te groeien met nieuwe holistische ontwikkelingen.

We bevinden ons aan het begin van een belangrijke ontwikkeling in de transgenderzorg. Door te kiezen voor een holistische aanpak die verschillende perspectieven verenigt, kunnen we bouwen aan een zorgmodel dat werkelijk verschil maakt. Een model waarin elke jongere de ondersteuning krijgt die nodig is om tot bloei te komen.

[1] Kozlowska K, Ambler GR, Dechêne G, et al.  Evolving national guidelines for the treatment of children and adolescents with gender dysphoria: international perspectives. Human Systems. Published online November 2, 2024.  https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/26344041241269298

[2] https://genspect.org

[3] https://thoughtfultherapists.org