Tijdloze Odyssee naar persoonlijke groei

In het hart van elk episch verhaal, elk mythe en elke legende ligt een universeel patroon dat ons als mensen verbindt, een reis die we allemaal op een bepaald moment in ons leven kunnen maken: De Reis van de Held. Wil jij op reis?

Door: Wico Mulder

De conceptualisatie, ontwikkeld door de legendarische mytholoog Joseph Campbell, heeft de manier waarop we verhalen begrijpen getransformeerd en biedt een krachtig kader voor persoonlijke groei en transformatie. Het concept van de Reis van de Held is gebaseerd op een diepgaand begrip van de menselijke psychologie en de reis van het individu door het leven. Het is een verhaalstructuur die we herhaaldelijk tegenkomen in aloude mythen, legendes en religieuze geschriften en duikt ook op in moderne literatuur, films en series. Intuïtief verbinden we ons ermee en werkt een verhaallijn die hieraan voldoet als een magneet. Zijn de talloze streamingsdiensten mede daarom zo populair? Het is de tijdloze odyssee waarin de held wordt uitgedaagd, getest en beproefd. Deze groeit hierdoor en triomfeert uiteindelijk. Verrijkt met innerlijke wijsheid en levenskracht ontstaat vanuit persoonlijke transformatie een nieuw leven.

Twaalf stappen

Campbell onderscheidt twaalf stappen die hij gezamenlijk The Hero’s Journey noemt en hij laat zien hoe deze reis een bron van inspiratie en empowerment zijn voor individuen in hun eigen levensreis. Het is het avontuur dat ons uitnodigt wezenlijke dingen in ons leven te veranderen en oude patronen los te laten. Het draait om zelfontdekking, groei en vervulling – door je angsten te overwinnen, kracht te ervaren en betekenis te geven aan het leven. Een reis die je uitnodigt om de held van je eigen verhaal te worden.

Stap 1: De Gewone Wereld

Elke held begint zijn of haar reis in een bekende omgeving, de ‘gewone wereld’. Dit is waar de held zich bevindt voordat het avontuur begint, vaak gekenmerkt door ingesleten patronen, routine, comfort en bekendheid. Maar onder het oppervlak kan er ontevredenheid, ongemak, emotionele pijn, onbeantwoorde vragen of een verlangen zijn naar meer en anders. Wat vraagt het leven van jou? Wat wil gewekt worden of is jouw grote verlangen?

Stap 2: De Oproep tot Avontuur

De held ontvangt een oproep tot avontuur, een uitdaging of gelegenheid die helden uit hun comfortzone duwt en hen dwingt om proactief actie te ondernemen. Dit kan een innerlijke drang zijn of een externe gebeurtenis (life event) of persoon die de held uitdaagt om te groeien en te veranderen. Welke richting wil je gaan geven aan je leven? Waar wil je naartoe? Wat is jouw reisdoel?

Stap 3: Weerstand en Weigering

Vaak ontmoet de held weerstand bij het accepteren van de oproep tot avontuur. Angst, twijfel of verplichtingen kunnen de held tegenhouden om de uitdaging aan te gaan. Maar uiteindelijk overwint de drang naar groei en verandering. Wat ervaar je als belemmerend? Wat roept weerstand op en houdt je tegen?

‘Een reis die je uitnodigt om de held van je eigen verhaal te worden.’

Stap 4: Ontmoeting met de Mentor

Op dit punt ontmoet de held een mentorfiguur, een wijze gids die advies, begeleiding en vaak kracht of kennis biedt om de held op diens reis te helpen. De mentor kan een echt persoon zijn of een symbolische representatie van wijsheid en leiding. Wat heb je nodig? Wie of wat is jouw mentor of reisleider?

Stap 5: Oversteken van de Drempel

Je moet beslissen: het is nu of nooit. De held besluit de gewone wereld achter zich te laten en zich volledig te wijden aan het avontuur. Dit markeert een belangrijk keerpunt waarbij de held een sprong in het onbekende maakt en bereid is om de consequenties van zijn of haar acties te accepteren. Hoe creëer jij moed en lef? Wat ga je hiermee doen of niet meer doen?

Stap 6: Tests, Bondgenoten en Vijanden

Tijdens de reis wordt de held geconfronteerd met allerlei uitdagingen, tests en obstakels. Deze kunnen fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel zijn en dienen om de held te ondersteunen om te groeien, sterker te worden en nieuwe vaardigheden te ontwikkelen. Tijdens deze fase kunnen bondgenoten worden gevonden om de held te ondersteunen, evenals vijanden die de voortgang belemmeren. Wie keer jij de rug toe of schud jij de hand?

Stap 7: De Inwijding

De held nadert de grote duisternis, het meest uitdagende punt van de reis. Tijdens de inwijding gaat het om de laatste voorbereidingen voor de grote beproeving. Het is crisis en de vraag is of je ten diepste toegewijd en klaar bent voor het echte avontuur. Durf je eerlijk en trouw te zijn aan je hart? Wat heb jij aan te kijken?

‘De Reis van de Held biedt een baken van hoop en betekenis.’

Stap 8: De Grote Crisis

Dit is het hoogtepunt van de reis, waar de held wordt geconfronteerd met zijn of haar grootste uitdaging of vijand. Het verslaan van De Draak. De held moet al zijn moed, vaardigheden en wijsheid gebruiken om deze beproeving te overwinnen om de reis te kunnen voortzetten en zijn of haar doel te bereiken. Wie of wat heb jij te verslaan?

Stap 9: Inzicht & De Ultieme Keuze

Na het overwinnen van de grote beproeving wordt de held beloond met een waardevol inzicht. De held ziet nu welke illusies en leugens hem of haar lange tijd gevangen en ‘in de ban’ hebben gehouden. Het inzicht vertegenwoordigt de waarachtige transformatie en potentiële groei die de held in zich heeft. In deze fase sta je niet voor een keuze maar maak je deze en daarmee verandert jouw levensloop van richting. Welke keuze maak je?

Stap 10: Terug naar Huis

Met de beloning (schat) in handen begint de held aan de terugreis naar de gewone wereld. Ook dit kan een uitdagende fase zijn, omdat de held geconfronteerd wordt met nieuwe obstakels en verleidingen die zijn of haar vooruitgang kunnen belemmeren of terugval in oude patronen uitlokt. Focus op de horizon en volharding zijn noodzakelijk. Welke negatieve bijkomstigheid staat jouw thuiskomen mogelijk in de weg?

Stap 11: Dood en Wederopstanding

Tijdens de terugreis ondergaat de held een finale test, vaak een confrontatie met de dood of de ultieme beproeving. De held gaat staan voor zichzelf, zijn waarden en principes. Door het loslaten van angst of twijfel en te vertrouwen op zijn innerlijke wijsheid, doorstaat de held deze fase en transformeert. Welk offer dient te worden gebracht?

Stap 12: Thuiskomst

Uiteindelijk keert de held terug in de gewone wereld en is deze niet meer dezelfde persoon die hij of zij was bij aanvang van de reis. De held brengt de beloning of het elixer van wijsheid mee terug naar huis, waardoor niet alleen het eigen leven verrijkt wordt, maar ook diens gemeenschap en zelfs de wereld.

Bron van inspiratie

De kracht van de Reis van de Held ligt in zijn universaliteit. Het is een verhaal dat resonantie vindt in elk aspect van het menselijk bestaan, van onze persoonlijke worstelingen tot de collectieve uitdagingen waarmee onze samenleving wordt geconfronteerd.

In onze moderne wereld, waar we vaak worden overspoeld door chaos en onzekerheid, biedt de Reis van de Held een baken van hoop en betekenis. Het herinnert ons eraan dat, hoewel de weg voor ons misschien moeilijk is, we altijd de kracht hebben om te triomferen over tegenspoed en onze eigen pad te smeden naar een betere toekomst. Het is een herinnering aan de veerkracht van de menselijke geest en de oneindige mogelijkheden die voor ons liggen als we de moed hebben om onze eigen heldenreis aan te gaan.

‘We hebben elkaar nodig om te groeien, te leren en te overleven.’

De Tweede Berg

Stap 4, ‘Ontmoeting met de Mentor’ is een cruciaal moment in het verhaal. Het is het punt waarop de held een wijze en ervaren reisgids ontmoet die hem of haar helpt de uitdagingen van de reis aan te gaan. De mentor biedt niet alleen praktische hulp en wijsheid, maar ook morele steun en inspiratie. Deze stap kan vergeleken worden met het concept van de Second Mountain van David Brooks. Brooks beschrijft in zijn boek dat veel mensen in onze westerse cultuur van egoïsme en ‘ikkigheid’, persoonlijke ambitie, status en financieel succes najagen zonder goed afgestemd te zijn op wat hun diepste verlangen is. De focus ligt op het hoofd: cognitie en ratio. Dit is wat Brooks de eerste berg noemt. Het is het volgen van het pad dat het systeem van je verlangt en het geloof dat het uitzicht boven op die berg ook geweldig en passend voor jou zal zijn. Vanuit een ‘Sense of Belonging’ volg je de gebaande paden en de verleiding op weg naar boven. Je wilt immers niet buiten de boot vallen; afwijzing ligt op de loer. Die angst en pijn lijken ondragelijk te zijn. Maar bovenaan de top gekomen voel je je niet tevreden en vervuld. Dit is niet jouw uitzicht en je realiseert je dat je in een leugen en illusie leefde. Deze top en het gelopen proces knagen zo sterk aan je dat je in het dal valt. Daar aangekomen en na dwalen in het dal ontmoet je een ervaren gids. Deze heeft op de top van de eerste berg gestaan… en ook op de top van zijn eigen gekozen tweede berg. Hij is afgedaald om jou vanuit zijn ervaring te begeleiden bij het vinden van jouw top. De echte vervulling komt immers wanneer een tweede berg wordt beklommen die draait om zin- en betekenisgeving, hechte relaties en authentieke verbinding met anderen. Deze tweede berg vertegenwoordigt een verschuiving van zelfgericht naar ‘andergericht’ leven, van ego naar eco, om met Satish Kumar te spreken.

Zelf, maar niet alleen

De ontmoeting met de mentor in dit kader heeft meerdere lagen. De held moet zijn of haar reis zelf afleggen. De mentor kan slechts moreel en spiritueel begeleiden, en niet de weg voor de held bewandelen. Dit resoneert met Brooks’ idee dat de tweede berg een persoonlijke reis is waarin men zelf de stappen moet zetten naar meer vervulling en betekenis. Een gids adviseert bij slecht of mooi weer. Hoewel de reis individueel is, kan deze niet zonder de hulp en ondersteuning van anderen. Het Afrikaanse concept van Ubuntu – ‘ik ben omdat wij zijn’ – benadrukt dat onze identiteit en kracht voortkomen uit onze relaties en interacties met anderen. Dit principe is essentieel in zowel Campbells als Brooks’ concept. Mensen zijn intrinsiek sociale wezens. We hebben elkaar nodig om te groeien, te leren en te overleven. De mentor-figuur belichaamt deze sociale verbinding door kennis, ervaring en steun te delen. Dit versterkt de boodschap dat we, hoewel we ons eigen pad moeten bewandelen, dit nooit echt alleen doen. De mentor helpt de held vaak om een dieper begrip van zichzelf en de wereld te ontwikkelen. In Brooks’ visie betekent dit dat we door anderen te helpen en verbinding te zoeken met onze gemeenschap, we zelf vervulling vinden.

Meer dan een reisverhaal

In conclusie zijn de Reis van de Held en de metafoor van ‘De Tweede Berg’ veel meer dan alleen verhalen; ze vormen een tijdloze odyssee naar persoonlijke groei, empowerment en transformatie. Ze bieden een krachtig kader voor het begrijpen van de verhalen die ons vormen en inspireren. We zijn allemaal helden in ons eigen verhaal, en de grootste avonturen wachten op degenen die de moed hebben om de reis van zelfontdekking aan te gaan. Durf te leven. •

Wico Mulder, Jeugdarts Adolescenten/arts M&G. Netwerkadviseur (Mentale)Gezondheid en Welbevinden bij Alles is Gezondheid en praktiserend arts in Praktijk SALUT te Gorssel.

Meer informatie over De Reis van de Held in relatie tot doen: www. 12hoursofhumanity.com.

Deze editie van Optimist magazine bestel je nu in de webshop. Of word abonnee!