Van Stad naar Land

Ron van Es maakt een podcastserie over de reis van Niels Moshagen en Jaap Fris, de boeren van Erve Kiekebos. Centraal in de serie staat de dialoog die zij samen hebben met hun boeren-buren, want vanuit dialoog wordt samen geleerd.

DOOR: RON VAN ES

Er was een omhelzing tussen beide mannen die dag, een soort spontane afspraak. ‘We gaan het doen’, riepen ze. Het was op hun kantoor in Arnhem, maar dat kantoor zou snel ingeruild worden voor een boerderij. Want boeren zouden ze worden. Ik sprak Jaap Fris hierover op 18 november 2021. Die dag maakte ik namelijk een podcastopname met hem. De hele serie ging over het idee van de ‘tussentijd’ en hoe we te midden van een coronacrisis verder zouden gaan. Jaap wilde samen met vriend en compagnon Niels boer worden. Ik keek hem een beetje ongelovig aan, boer worden, moet je daarvoor niet uit een boerenfamilie komen? Als kind van de stad wist ik er niets van, dat bleek wel. De mannen liepen al heel lang rond met het idee om iets met grond en verbouwen van voedsel te doen. Vooral omdat ze behoefte hadden om iets concreets te doen. Tot die tijd hadden ze zich bezig gehouden met het opzetten van impactvolle projecten die anderen dan weer afmaakten. Goede ideeën, zeker, nodig ook, maar de behoefte de handen uit de mouwen te steken bleef hangen.

(Mede-)eigenaar

Via Lenteland, een coöperatie die geld stak in oude boerderijen, konden ze eigenaar worden van Erve Kiekebos. Of nou ja, eigenaar, de bedoeling is dat meer mensen deel gaan nemen, ook financieel, want Erve Kiebos wordt een boerderij van meerdere mensen. Een gemeenschapsboerderij. Mede-eigenaren zijn dus certificaathouder en lid van de coöperatie.

‘Wat kunnen ze leren van elkaar?’

Natuurlijk hebben Jaap en Niels plannen gemaakt voor de boerderij. En zoals dat loopt, of niet loopt, plannen veranderden, en ze maakten gedurende de afgelopen twee jaar veel aanpassingen. Maar, zoals Niels mij ook vertelde in aflevering één van de podcastserie: ‘We zoeken naar de goede verhoudingen op de boerderij, en komen er ook zo achter wat wel werkt en wat niet. Gek genoeg kom je er dan ook achter dat bepaalde dingen, zoals de tuin met groenten die we nu hebben wel werkt. Ook al zeiden mensen hier in de buurt dat dit nooit zou lukken. Zo zie je maar.’

Proefondervindelijk, soms struikelend, maar in een vaste overtuiging dat er een ander verdienmodel moet worden gecreëerd voor boeren gaan ze de uitdaging aan. Alleen al het model waarop de boerderij juridisch is ingericht, is op de toekomst voorbereid. Geen honderd procent eigenaarschap voor beide boeren, maar via drie lagen: het juridische, het economische en het creatieve eigenaarschap wordt met meer mensen gedeeld. De boerderij zelf kan nooit verkocht worden en blijft van zichzelf. De economische eigenaren zijn de burgers, omwonenden, organisaties, leveranciers en alles ligt verankerd in dat wat steward-ownership is gaan heten. In deze structuur is de dialoog dus als de grondtoon die het werken op de boerderij zo uniek maakt. En laten we eerlijk zijn, ook lastig. Veel dingen moeten worden uitgezocht, kosten tijd en vragen om overleg.

‘Van Stad naar Land’

Daarom, zeg ik in alle bescheidenheid, is de podcastserie die ik maak zo interessant. Hoe kijken de buren en omwonenden met Niels en Jaap mee? Wat vinden zij van hun plannen? Hoe reageren zij op hun ideeën, ook over een nieuw verdienmodel? De serie wordt daarmee een mooie inkijk hoe mensen die werken in en met de regeneratieve landbouw dat doen in dialoog met hun buren die dat niet gewend zijn. Wat kunnen ze leren van elkaar? En vooral: hoe zorgen we er samen voor dat we niet in die eindeloze polarisatie tegenover elkaar blijven staan?

Scan de QR-code en luister naar de eerste aflevering van Van Stad naar Land. •

Niels en Jaap over Erve Kiekebos: ‘We zijn nu al een tijdje op weg. Elke week genieten al zo’n veertig gezinnen van kraakverse groenten uit de tuinderij. De groei zit in de pluktuin en de voorbereidingen voor de aanleg van de meerjarige systemen en het integreren van de dieren in het bedrijf zijn in volle gang. De komende jaren investeren we nog in meer in het landschap, in mogelijkheden voor recreatie en in de verwerking van producten van het land en die van collega’s. Jij kunt daar onderdeel van zijn. Door certificaten te kopen in Erve Kiekebos word je mede-eigenaar van de boerderij, maak je het mogelijk dat deze vorm van landbouw kan groeien én investeer je in de toekomstige generaties.’

Dit artikel en de podcastserie Van Stad naar Land zijn mede mogelijk gemaakt door een donatie van Triodos Foundation.