ThursDaily: Toekomstbedrijven

Hier bij Optimist Media gaat het vaak over sociale ondernemingen. Bedrijven die met hun missie een positieve impact maken. Veel van dat soort bedrijven hebben een constructie in hun bedrijf, die de missie waarborgt. Dat heet steward-ownership, een ondernemingsvorm die het financiële belang en het stemrecht van elkaar scheidt.

We Are Stewards is een stichting die deze ondernemingsvorm in Nederland op de kaart wil zetten. Nina de Korte – die het woord voert namens de stichting – legt uit dat ze dat op drie manieren doen. Ten eerste willen ze het begrip steward-ownership bekender maken. ‘Dit doen we bijvoorbeeld door middel van lezingen, podcasts en ons boek dat binnenkort uitkomt!’ Daarnaast zet de stichting zich in voor bedrijven die steward-owned willen worden. Het is nog niet zo dat je als ondernemer naar de Kamer van Koophandel kan gaan en kan zeggen: ‘Doe mij maar steward-owned’. Het traject vergt wat aanpassingen in bijvoorbeeld de statuten van je  bedrijf. Wij zijn er om bedrijven te ondersteunen in dit traject: niet alleen startende maar ook gevestigde bedrijven.’ Tot slot legt Nina uit dat de stichting ook het Nederlandse ecosysteem probeert in te richten voor steward-owned bedrijven.

Ondanks dat het steward-ownershipmodel nog verre van mainstream is, is het weldegelijk een interessante ondernemingsvorm die toekomstbestendig is. ‘De kern van steward ownership is dat de missie van een bedrijf belangrijker is dan het maken van winst voor aandeelhouders.’ Nina legt uit dat de ondernemingsvorm steward-ownership kan garanderen dat het maken van winst nooit boven de missie zal staan. Dat doet het bedrijf door een constructie in de statuten die het onmogelijk maakt om de aandeelhouders boven de missie te zetten.

Normaal gesproken komt het eigendom van een bedrijf met twee rechten: het recht op winst en het recht op zeggenschap. Bedrijfseigenaren mogen dus bepalen wat er met de winst gebeurt en mogen daarnaast ook de statuten en de koers van een bedrijf wijzigen. ‘Bij steward-owned bedrijven zet je daar een soort muur tussen.’

Vaak zie je bij steward-owned bedrijven dat het recht op winst in handen is van een stichting. Die stichting beheert alle winst die de onderneming zelf niet nodig heeft. ‘Dit hoeft niet te betekenen dat de winst alleen maar naar goede doelen gaat. Bij beginnende steward-owned bedrijven wordt de winst vaak geherinvesteerd in het bedrijf. Dat maakt bijvoorbeeld dat een steward-owned bedrijf veel meer vet op de botten heeft en een moeilijke periode makkelijker doorstaat.’

Het stemrecht is in handen van stewards. Dat zijn mensen die onafhankelijk zijn en de missie van een bedrijf bewaken. Vaak zie je bij startups wel dat de oprichter een dubbele pet op heeft. Dat betekent bijvoorbeeld dat ze zowel een steward zijn als betrokken binnen het dagelijks bestuur van het bedrijf. ‘Er kan dan natuurlijk sprake zijn van belangenverstrengeling. Een oprichter kan bijvoorbeeld toch worden verleid om winst boven de missie te zetten.’

Nina legt uit dat daar ook iets op is bedacht. ‘Het zogenaamde gouden aandeel is een aandeel dat vetorecht heeft. Het idee is dat dat aandeel in bezit is van een onafhankelijke stichting. Op die manier kunnen stewards dus bepalen wat er met een bedrijf gebeurt, maar zal er altijd nog een stichting zijn die – als het moet – besluiten kan tegenhouden.’ In Nederland kunnen bedrijven daar de Golden Share Foundation voor inschakelen. Dat is een stichting die We Are Stewards heeft opgezet.

Begin  november zal het boek Toekomstbedrijven over steward-ownership verschijnen. Dit boek schreef Nina samen met Gijsbert Koren om bij te dragen aan hun missie om steward-ownership op de kaart te zetten.

Geschreven door Job Koskamp