Menselijk contact is de beste remedie

Als PR-adviseur bij VluchtelingenWerk Nederland heeft Saskia Bolt in de media van ‘de vluchteling’ een echt mens weten te maken. De afgelopen tijd zag zij het aantal vluchtelingen in de wereld tot tachtig miljoen verdubbelen. En het einde is niet in zicht. Hoe ziet zij, vanuit haar unieke positie, de weg vooruit?

DOOR: GIJS DE SWARTE

Saskia Bolt: ‘Het is in die tien jaar een enorm urgent thema geworden. De oorlog in Syrië in 2015 bracht de vluchtelingenstroom op gang, en het bleef escaleren. Ondertussen zijn er zo’n tachtig miljoen vluchtelingen ter wereld – een verdubbeling sinds ik bij VluchtelingenWerk Nederland begon in 2011. Wat hierbij een rol speelt, is dat de wereld mede door het internet als het ware steeds kleiner wordt. Voordat de ellende uitbreekt in het land van herkomst, hebben mensen die moeten vluchten vaak al een heel goed beeld van het Westen. En dan is er ook de verandering op het gebied van transport. Vroeger bleef men op één plaats, was het volgende dorp al een heel eind weg en het buitenland qua bereikbaarheid zoiets als de maan. Die tijd is voorbij. Om met de woorden van Marshall McLuhan te spreken: “The world is a global village.” De vluchteling is overal, is deel van een nieuwe realiteit en staat dan ook permanent op de agenda.’

Hoopgevend

‘Als één ding zowel logisch als duidelijk is, is het dat onbekend niet alleen onbemind maakt, maar ook een grote bron van misvattingen is. De gedachte leeft dat de vluchteling een gevaar is, per definitie arm is en banen en huizen komt afpakken. Het lijstje vooroordelen is lang en dat heeft consequenties. Je gaat door de jaren heen natuurlijk bepaalde patronen herkennen en de beweging is voorspelbaar. Er komt een asielzoekerscentrum, met veel tegengeluid uit de omgeving. “Dat willen we niet in onze buurt.” – En als het dan na een aantal jaar sluit, hebben de inwoners en vluchtelingen elkaar gezien, ontmoet en gesproken. Dan is er een relatie ontstaan en hoor je dat het toch wel jammer is dat ze weggaan. ’s Gravendeel is daar een schoolvoorbeeld van. Na twintig jaar ging daar het asielzoekerscentrum dicht. Veel ’s Gravendelers gaven de vluchtelingen ondertussen al jaren een lift zodat ze niet dat hele eind naar het dorp moesten lopen om boodschappen te doen. Een aantal ging ook als vrijwilliger in het centrum werken en er kwam zelfs een actiecomité om de sluiting tegen te houden. Het lijkt misschien klein, maar als je dit tegen de gebruikelijke initiële weerstand afzet is het heel wat. Het is hoopgevend.’

Geweldig

‘Dus wat doe je als organisatie met dat gegeven? Je probeert te laten zien wie de vluchteling is als mens. Door Nederlanders met hen in contact te brengen via projecten als “Bekend maakt bemind”, waarbij je als klas, sportclub of andere vereniging een vluchteling kunt uitnodigen voor een kop koffie en een gesprek. Of door vluchtelingen koffie te laten uitdelen op straat, waarbij ze in gesprek raken met voorbijgangers. En door intensieve, continue samenwerking met de media. Vluchtelingen en lezeressen van een damesblad wonen bijvoorbeeld meestal niet in dezelfde straat. Hun kinderen zitten vaak niet op dezelfde school. Dus als zo’n blad in november belt omdat zij vier vrouwen in hun kerstnummer hebben die terugblikken op de mooie momenten van hun jaar, en hulp vragen om daar een ‘passende’ vluchteling tussen te plaatsen, dan help ik graag en vind ik dat geweldig. Ik heb bewondering gekregen voor de journalisten die dat soort verhalen schrijven. Ik denk aan een verhaal over een meisje van vier dat met haar ouders vluchtte. Al haar speelgoed was verkocht, zodat ze naar het buitenland konden. Ze had niets meer, behalve wat kleren. Haar moeder had als troost ballonnen opgeblazen en in haar kamer opgehangen. En zij, dat meisje, begreep dat allemaal precies. Zo wijs. Wanneer je dat als journalist kunt verwoorden, dan gaat zo’n verhaal zo je hart in. En dat is waar zulke verhalen horen. Ik vind dat één van de mooiste dingen van dit werk: de zorg dat mensen elkaar echt zien. Daar staat alles bij. Contact tussen mensen is de beste remedie.’