Nieuwe Bezems als antwoord op ambtelijke bureaucratie

Regeltjes en wetten zijn er voor mensen, niet andersom. Anne Vrieze schreef hier een boek over en nam het initiatief voor Nieuwe Bezems, die bureaucratie van tafel helpen vegen. Op 18 mei 2021 worden de Gouden Bezems uitgereikt aan een persoon of organisatie die de ruimte zoekt in de wetten en regels, en daarmee innoveert. Met als doel: mensen gelukkig te maken.

DOOR: ANNE VRIEZE

De toeslagenaffaire heeft in Nederland heel duidelijk blootgelegd hoe mensen gemangeld kunnen worden in wetten en regels. In mijn dagelijks werk zie ik dat vooral bij organisaties als de Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Bij dergelijke organisaties werken vooral juristen en financiële medewerkers, die zich strak aan de regels houden. Zij kijken en denken niet breder dan het kader waarbinnen ze moeten werken.

Uit de put

Echter, deze organisaties hebben als het wat lastiger wordt, vaak te maken met mensen die problemen hebben op meerdere gebieden. Juist deze organisaties zouden hun blikveld moeten verruimen en moeten kijken naar wat er daadwerkelijk aan de hand is en hoe ze kunnen zorgen dat mensen uit de financiële problemen blijven. Maar helaas werkt dat niet zo in ons land. Liever houden we vast aan de regels. Of om met Mark Rutte te spreken (tijdens de avondklokrellen): ‘Sociologische oorzaken zijn niet relevant.’ Voldoen burgers niet aan de regels, dan wordt er keihard ingegrepen en zakken zij nog dieper in de put waar zij net uit probeerden te klimmen.

De diensten van het ministerie van VWS zijn minder strak geregeld. Dit ministerie gaat over de wetten in het veld van zorg en welzijn: De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet, de Wet langdurige zorg en de Zorgverzekeringswet. De gemeenten voeren de Wmo en de Jeugdwet uit. Deze wetten zijn raamwetten met veel ruimte waar gemeenten zelf invulling aan kunnen geven.

Veranderen met gezond verstand

Helaas hebben veel gemeenten de ruimte met verordeningen ‘dicht geregeld’. In mijn eerdere werk als beleidsadviseur sociaal domein en nu ook als directeur van de WWZ Academie merk ik dat Wmo- en jeugdconsulenten denken dat zij moeten werken binnen een strak kader dat landelijk is geregeld. Vaak heb ik hen verteld dat dat niet het geval is. Dat als zij bepaalde regels niet uitvoerbaar vinden of ze geen maatwerk kunnen leveren, ze dat kunnen bespreken met hun beleidsadviseurs en wethouders. Want gemeenten kunnen verordeningen en beleidsregels zelf veranderen. Intussen verdwalen zorgvragers en mantelzorgers in het oerwoud van regels en organisaties in het veld van zorg en welzijn of worden daarin gemangeld omdat nou net hun vraag niet in de regels past. Terwijl de Wmo spreekt over een ‘passende bijdrage’ en een ‘maatwerkvoorziening’, net als de Jeugdwet in andere termen.

Vanwege het gebrek aan historisch besef bij ministeries en gemeenten en het gegeven dat er ondanks allerlei stelselwijzigingen niets verandert, heb ik het boek Gezond Verstand in het Sociale Domein geschreven. Vanuit de historie van 25 jaar sociaal domein laat ik daarin zien dat zorgvragers en mantelzorgers al die tijd op zoek zijn naar dat ene loket waar ze al hun vragen kunnen neerleggen. Dat ze op zoek zijn naar eenvoudige oplossingen vanuit hun leefwereld die ze in een goed gesprek samen met consulenten met gezond verstand kunnen bedenken. Want dat gebeurt nog altijd veel te weinig, goede uitzonderingen daar gelaten.

Nieuwe Bezems

Het gedachtengoed van het boek verspreid ik nu met de beweging van Nieuwe Bezems. Nieuwe Bezems is een groep van meer dan 200 enthousiaste mensen die kansen zien om het anders te gaan doen in het sociale domein. Met zo min mogelijk regels en bureaucratie. De wetten in het sociale domein zijn gemaakt om mensen te helpen, niet om organisaties in stand te houden. De wetten bieden genoeg ruimte om breed, creatief en met een frisse blik te kijken en te handelen op basis van wat zorgvragers en hun omgeving echt nodig hebben.

Dit jaar reiken we de Gouden Bezem uit in twee categorieën: een persoon of organisatie en een project of initiatief dat de ruimte zoekt in de wetten en regels en daarmee innoveert met als doel om mensen gelukkig te maken. Vorig jaar heeft Ronald Helder met zijn Stamtafel tijdens mijn boekpresentatie de eerste Gouden Bezem gewonnen, toen was er nog 1 categorie.

Op 18 mei 2021 reiken we de tweede Gouden Bezem uit. Er zijn 35 aanmeldingen, waaruit drie genomineerden per categorie worden gekozen. De jury bestaat overigens uit de genomineerden van het voorgaande jaar, zodat we steeds een wisselend perspectief hebben.

Tips

Tot slot 3 tips voor Nieuwe Bezems zoals jij er wellicht ook een bent:

1. Neem de tijd voor een echt goed gesprek om erachter te komen wat jouw klant nu en hier nodig heeft vanuit zijn of haar leefwereld.
2. Handel naar aanleiding van dit gesprek met gezond verstand. Doe wat nodig is en kijk pas daarna of dit wel of niet binnen de regels past.
3. Zijn er regels die niet uitvoerbaar zijn voor jou, bespreek dit dan met degene die erover gaat, zoals een beleidsadviseur of een wethouder. De wetten in het sociale domein bieden genoeg ruimte voor echt maatwerk. Het zijn de gemeenten zelf die de ruimte hebben dicht geregeld, dus zij kunnen het veranderen.

Met de Nieuwe Bezems doorbreken we de bureaucratie en maken mensen gelukkig!

Anne Vrieze is directeur van de WWZ Academie

Meer informatie: www.nieuwebezems.com | www.wmotraining.nl