40+ #control-alt-delete

Vanaf het moment dat je de eerste herinneringen hebt, gaat alles min of meer vanzelf. Van lagere school tot afstuderen en van eerste relatie tot huisje, boompje, beestje. Het is misschien een rooskleurige voorstelling van verschillende life changing events, maar eigenlijk ben je in een soort van roes (flow) meegenomen.

DOOR: FOLKERT HERSMAN

En dan nader je de veertig – misschien ben je dat nog niet, maar dan raad ik je aan vooral mee te lezen. En nu? Was dit het? De eerste tekenen van verval dienen zich aan; om je heen zie je leeftijdsgenoten de leesbril pakken, op gewicht blijven is geen vanzelfsprekendheid meer, laat staan op gewicht komen en hoe lang mag je eigenlijk nog werken, los van welke pensioenplannen dan ook?

Spiegeltje, spiegeltje

Verbouwen, verhuizen, toch maar scheiden, een hond, een verre reis? Je bent zo gewend aan nieuwe stappen, dat het eigenlijk best vreemd is dat de eerstvolgende stressvolle gebeurtenissen vaak nog even op zich laten wachten. Veel onderzoeken naar relaties tussen ouder worden en geluk of tevredenheid en zogenaamde ‘happiness’, geven een duidelijke dip weer tussen het 40ste en 50ste levensjaar. Ook wel midlifecrisis genoemd.

Vaak wordt men in deze fase geconfronteerd met gebeurtenissen zoals het overlijden of ziek worden van dierbaren, een reorganisatie of ontslag. Hierdoor ontstaan nieuwe zingevingsvraagstukken. Wat vind ik echt belangrijk? Wie doen er wel of niet toe? Welke toekomst zie ik voor mijn eigen loopbaan?

De term midlifecrisis werd geïntroduceerd in 1965 door de Canadese psychoanalyticus Elliott Jaques. Verhoudingsgewijs bestaat deze term dus nog niet zo lang. Echter was de gemiddelde levensverwachting in Nederland toentertijd ‘slechts’ 70 jaar. Anno 2019 is deze al gestegen naar 80 jaar. Je hebt er dus nu al tien jaar bijgekregen. Misschien nog wel meer reden om te kijken hoe het staat met jouw zingeving en misschien word je wel honderd!

Onderzoek je drijfveer

Wil jij het werk blijven doen dat je nu doet? De komende, pak hem beet, twintig jaar datgene doen waarvoor je ooit op je vijftiende het vak wiskunde hebt gekozen? Nog tot je 68e of langer financieel analist, leraar of HR-adviseur blijven? ‘Ik zal wel moeten; ik heb een hypotheek en ben financieel niet vrij.’

Die baan en dat vaste contract zijn heilig. Maar maken die je vervolgens lui? Afhankelijk? En hoe gelukkig word je ervan? Omdat het lastig lijkt het roer zakelijk om te gooien, zijn we eerder geneigd om in deze fase naar energiegevers buiten het werk te zoeken. Maar kan het ook zonder drastische midlifecrisis? Besteed regelmatiger aandacht aan wat je wel of niet wilt in je werk en maak hier ook echt tijd voor vrij. Waar krijg je energie van? Vaak is er genoeg (vrije) tijd om iets nieuws te leren of jezelf te ontwikkelen. Netflix draagt daar, over het algemeen, niet veel aan bij.

Je brein is altijd paraat voor de veranderingen die op je pad komen of die je aan wilt gaan. Dagelijks sterven miljoenen neuronen af en je hersenen reorganiseren zichzelf continu; neuroplasticiteit (Sitskoorn, 2014). Je kunt je brein actief voeden door jezelf open te stellen voor nieuwe ervaringen, want van die nieuwe indrukken worden vervolgens nieuwe verbindingen gemaakt. De angst om geen risico’s te nemen en bang te zijn om de hypotheek niet meer te kunnen betalen, komt voort uit het vastzetten van die gedachten. De denkkracht die je normaal inzet om drempels op te werpen, kan ook gebruikt worden om de hersenen klaar te stomen voor nieuwe loopbaanstappen.

Het nieuwe quotiënt

Tot medio twintigste eeuw was het normaal om meerdere banen naast elkaar te hebben en vaak ook veel verschillende banen die elkaar opvolgden. Vaak een noodzakelijk kwaad, maar aanpassingsvermogen was het sleutelwoord. Vanaf de jaren vijftig zijn we in een periode aangekomen waarbij het brein in comateuze toestand wordt gehouden. Mensen leggen hun lot in handen van werkgevers die van de wieg tot het graf voor ze zorgen. Echter, de snel veranderende wereld vraagt weer om aanpassingsvermogen en veerkracht. VQ (veranderkracht) is het nieuwe quotiënt dat je terugziet in vacatures in plaats van IQ of EQ.

Darwin gaf het al aan: het zijn niet de sterksten die overleven, of de meest intelligente, maar zij die zich het beste aan kunnen passen aan nieuwe omstandigheden. Misschien zijn we het een beetje verleerd.

Ik vertrek

Hoe heerlijk is het om te kijken naar een televisieprogramma als Ik Vertrek. De afleveringen waarin het compleet mislukt, hebben de hoogste kijkcijfers en worden in geuren en kleuren nabesproken. ‘Zie je wel, wie doet nu zoiets?’ ‘Je ziet het toch gewoon misgaan?’ De mensen die deze ‘mislukking’ zelf hebben meegemaakt, betitelen dit voor zichzelf vaak helemaal niet zo. Zij hebben geen spijt, ze hebben immers hun droom gevolgd en het geprobeerd om deze te verwezenlijken. Ze hebben zichzelf uitgedaagd en zijn een stuk wijzer geworden.

De afleveringen waarbij het wel lukt, zijn minder interessant. Daar had menigeen zelf wel willen staan. In de zon, met een wijntje, uitkijkend over de wijngaard die met veel ploeteren toch succesvol is geworden.

We hebben het meeste verdriet aan het einde van het leven van de gemiste mogelijkheden en niet van gefaalde acties.

Je kunt meer

De ‘oude’ wereld is erop ingericht om mensen in hokjes te plaatsen met functiehuizen, competentieprofielen en deze te reguleren met straf of beloning. Aangezien ons brein maar een klein beetje verder ontwikkeld is dan dat van een gemiddelde chimpansee, is het mogelijk om daarmee het gewenste gedrag te reguleren. Dit is een gemiste kans, want je kunt vaak veel meer. Straffen en belonen haalt niet het beste naar boven. Hiermee wordt veel potentieel verkwanseld.

We leven in een boeiende tijd waarin alles ontzettend snel verandert. Experts hanteren de term VOCA-wereld (Volatiel, Onzeker, Complex en Ambigu). De enige zekerheid die je waarschijnlijk hebt, is dat je baan steeds sneller verandert of er straks misschien niet meer is. Je moet dus wel kijken waar de wereld naartoe gaat en hoe jij daar met jouw potentieel waarde aan toe kunt voegen en zelf eigenaarschap in kunt nemen. De mens is zelf de motor van deze VOCA-wereld, dus blijkbaar hebben we die prikkels nodig.

Zoals aangegeven kunnen we hier in de basis heel goed mee omgaan, maar dit vraagt misschien om een ‘harde reset’, ofwel #control-alt-delete. Lees volgende maand meer. Dan leg ik uit wat je nog meer kunt doen!

Folkert Hersman is al jarenlang trouw lezer van The Optimist. In het dagelijks leven is hij vader van drie pubers die hij samen met zijn vrouw probeert te begeleiden in het proces van opgroeien in de huidige tijd. Naast zijn werk bij de Nederlandsche Bank als HR-adviseur probeert hij mensen en organisaties ‘aan te zetten’ en ruimte te maken, zodat iedereen zijn volle potentieel kan benutten als het gaat om werk. Hiermee probeert hij de weg vrij te maken voor de huidige generaties en toekomstige generaties. Een taai onderwerp met oneindig veel kansen en mogelijkheden.